Trzy wizyty Piłsudskiego w Czeladzi

Trzy wizyty Piłsudskiego w Czeladzi

27 sierpnia 1922 roku Czeladź odwiedził Marszałek Józef Piłsudski.

Józef Piłsudski  w 1921 roku

Źródło: wikipedia.org

       Było to bardzo ważne wydarzenie dla czeladzian, najbardziej tych nielicznych, którzy mieli możliwość spotkania się z wybitną postacią polskiej sceny politycznej. Szczególnie ucieszył się jeden mieszkaniec naszego miasta, bo to do niego ten niezwykły gość przyjechał w odwiedziny przy okazji wizytowania Górnego Śląska.

         Mieszkańcem tym był Piotr Paweł Dehnel. Dehnel wraz z żoną Stefanią mieszkał na Starej Kolonii Towarzystwa „Saturn”. W 1895 roku podjął pracę w dozorze kopalni, a z czasem awansował do stanowiska sztygara. Był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej – Frakcja Rewolucyjna.  Narażając się na represje ze strony władz carskich, często z narażeniem życia pełnił obowiązki dowódcy tajnego przejścia granicznego w Czeladzi. W latach 1896-1907 organizował przerzut ludzi, broni, pieniędzy, prasy konspiracyjnej i ulotek przez granicę prusko-rosyjską na Brynicy. Z jego pomocy w nielegalnym przekraczaniu granicy korzystali m.in. Józef Piłsudski i Aleksandra Piłsudska.

Piotr Paweł Dehnel
Źródło: wikizaglebie.pl

  

Tę krótką wizytę opisał w Jednodniówce z okazji 10-lecia Ogólnego Związku Podoficerów Rezerwy RP. Koła Czeladź, wydanej w 1938 roku, anonimowy autor o inicjałach SJ w artykule pod tytułem Trzy wizyty Józefa Piłsudskiego u Pawła Dehnela w Czeladzi.

      Po raz pierwszy Dehnel gościł w swoim domu Józefa Piłsudskiego na prośbę brata Władysława (pseudonim konspiracyjny „Agrafka”). Władysław Dehnel był profesorem jednego z gimnazjów petersburskich, tam prowadził pracę niepodległościową, za którą został skazany na zesłanie. Władysław poprosił brata mieszkającego w Czeladzi o udzielenie pomocy i schronienia „Ziukowi” (pseudonim konspiracyjny Piłsudskiego), przyszłemu Wodzowi Narodu.

Paweł Dehnel przeprowadził Józefa Piłsudskiego przez granicę na Brynicy, na stronę niemiecką na oczach strażników i żołnierzy rosyjskich, używając podstępu. "Nie przeczuwali Moskale, iż myśliwy polujący z flintą na zające jest przewodnikiem, a naganiacz zwierzyny -  bojownikiem o wolność Polski … ".

Po raz drugi Paweł Dehnel miał trudności w  przeprowadzeniu Piłsudskiego przez kordon graniczny, ponieważ granica była wtedy szczególnie mocno chroniona. Mieszkańcy Czeladzi mogli przekraczać granicę po uzyskaniu w  gminie półpaska. Półpasek to pozwolenie na przebycie granicy i krótki pobyt za granicą (do 3 mil od granicy), udzielone mieszkańcom pasa pogranicznego - inaczej przepustka. Dehnel najprawdopodobniej zdobył taki  dokument dla Piłsudskiego. Autor artykułu napisał: „W kilka dni później dwóch panów zaopatrzonych w przepisowe dokumenty przekroczyło granicę rosyjską. Nie zorientowali się żołnierze rosyjscy, że jednym z tych panów był Józef Piłsudski, poszukiwany i ścigany przez władze carskie.”

Z pewnością Piłsudski, dwukrotnie nielegalnie przeprowadzony przez granicę, obdarzył Pawła Dehnela wielkim zaufaniem, które pozwoliło oddać mu na przechowanie ruble zdobyte w akcji pod Bezdanami. Pieniądze zostały ukryte w mieszkaniu Pawła Dehnela (przy ulicy Kolonia Saturn nr 3 – obecnie ul. 21 listopada nr 1) w zamurowanym pokoju. Z czasem zostały rozdysponowane na działalność niepodległościową.

        Trzecią wizytę w Czeladzi - 27 sierpnia 1922 r. opisał w swoich pamiętnikach generał Jan Jacyna.

Pamiętnik Jana Jacyna.

 Źródło: Śląska Biblioteka Cyfrowa.

Jan Jacyna był wówczas Generalnym Adiutantem Naczelnika Państwa. W swoich pamiętnikach pt. „1918 -1923. W wolnej Polsce. Przeżycia”, Warszawa 1927, str. 125-126 krótko opisał spotkanie starych przyjaciół.

 Fragment pamiętnika Jana Jacyna. 

Źródło: Śląskiej Biblioteka Cyfrowa

Autor artykułu wspomina również, że w czasie pobytu Naczelnika Państwa na „Saturnie”, u Pawła Dehnela gościł przyjaciel Józefa Piłsudskiego inżynier H. Czeczot (ego ojciec pomógł niegdyś wydostać się Piłsudskiemu z petersburskiego więzienia).

Autor cytowanego artykułu pisze również:

Jednodniówka z okazji 10-lecia Ogólnego Związku Podoficerów 

Rezerwy RP. Koła Czeladź. Czeladź 1938. Źródło Śląska Biblioteka Cyfrowa.

Piotr Paweł Dehnel utrzymywał bliskie kontakty z Marszałkiem aż do jego śmierci. Był zapraszany do Warszawy i do Sulejówka. Józef Piłsudski utrzymywał również przyjazne stosunki z braćmi Piotra Pawła tj. wspominanym wcześniej Władysławem oraz Michałem Dehnelem, który był osobistym lekarzem Piłsudskiego.  

Piotr Paweł Dehnel zmarł 14 lutego 1939 roku. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Czeladzi. Jego grób nie zachował się do naszych czasów. Czeladzianie, doceniając zasługi rodziny Dehnelów, nazwali ich nazwiskiem jedną z ulic na Starej Kolonii.

Piotr i Stefania Dehnel za działalność niepodległościową zostali odznaczeni Krzyżem Niepodległości. Odznaczenie to zostało ustanowione rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 29 października 1930 roku, w celu „odznaczenia osób, które zasłużyły się czynnie dla niepodległości Polski w okresie przed wojną światową lub podczas jej trwania oraz w okresie walk orężnych polskich w latach 1918-1921, z wyjątkiem wojny polsko – bolszewickiej na obszarze Polski.”

Źródło: niezwyciezeni1918-2018.pl

 

Piotr Dehnel został odznaczony w 1931 roku. Informację o odznaczeniu  ogłoszono w Monitorze Polskim 1931 nr 18 poz. 31. Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z mieczami, Krzyża Niepodległości oraz Medalu Niepodległości. Wpisany na liście z numerem 36.

Źródło: niezwyciezeni1918-2018.pl

Stefania Dehnelowa została odznaczona w 1938 roku. Informację o odznaczeniu  ogłoszono w Monitorze Polskim 1938 nr 64 poz. 72. Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z mieczami, Krzyża Niepodległości oraz Medalu Niepodległości.

Józef Piłsudski  w 1930 roku.

Źródło:cultureave.com

Barańska Aleksandra klasa 3e

Białas Julia klasa 3e

Kozieł Daniel klasa 3e

Pod kierunkiem D. Kwiecińskiej